12/04/2022
Solunum yolu hastalıkları, kümes hayvanlarında genel hastalık insidansının önemli bir bileşenidir. Çoğu durumda, bir sürüde gözlenen solunum yolu hastalığı, multisistemik bir hastalığın bir bileşeni olabilir veya diğer organ sistemlerinin daha az tutulduğu baskın hastalık olabilir. Enfeksiyöz koryza veya enfeksiyöz laringotrakeit gibi bazı durumlarda, hastalık en azından başlangıçta solunum sistemi ile sınırlı olabilir. Çeşitli patojenler, virüsler, bakteriler ve mantarlar dahil olmak üzere kümes hayvanlarında solunum yolu hastalıklarını başlatabilir. Çevresel faktörler, klinik olarak gözlemlenen belirti ve lezyonları üretmek için bu patojenleri artırabilir. Serimizin ilk yazısında kanatlı hayvanlarda Avian Influenza, Newcastle Disease, ILT ve IB gibi viral etkenlerden bahsetmiştik. Bu derleme, kendisini baskın organ sisteminin solunum yolu olduğu bakterilerin neden olduğu solunum yollarının çeşitli hastalıklarıyla sınırlayacaktır.
Bakteriyel etkenler yalnızca geçici performans kaybına yol açabildikleri gibi, yıkıcı sonuçları olan enfeksiyonlara da yol açabilmektedirler. Tek başlarına veya komplike enfeksiyonlar oluşturarak ciddi kayıplara yol açabilen bakteriyel etkenler arasında Mycoplasma gallisepticum ve E. coli gibi etkenlerden sayılabilmektedir. Respiratuar enfeksiyonlara yol açan bu etkenler tek tek ele alındıklarında, basit bir antibiyotik tedavisi ile kontrol edilebilmelerinin kolay olacağı düşünülebilirse de bu süreçte yol açabilecekleri hasarlar ağır olabileceği için, profilaksi stratejik olarak ön planda tutulmalıdır. Özellikle bazı bakterilerin oportünist karakterleri mutlaka dikkate alınmalıdır. İlaveten, hayvan refahı ve ekonomik nedenlerle bu hastalıkların uygun yöntemlerle ayırıcı tanısı ile, mümkünse ilerlemeden, tüm sürüye yayılmadan hızla tedavisi büyük önem taşımaktadır. Ayırıcı tanıda postmortem bakı, bakteriyel kültür, seroloji, histopatolojik bakı ve PCR gibi moleküler teknikler yardımcıdır. Kanatlı hayvanlarda subakut seyir gösterebilen veya akut ve ağır kayıplara yol açan bazı önemli bakteriyel respiratuar enfeksiyonları ayrı ayrı gözden geçirelim…
Mycoplasma gallisepticum (MG) / Kronik Respiratuvar Hastalık (CRD) / Enfeksiyöz Sinuzitis / Mikoplazmozis: Tavuklar, hindiler, güvercinler, ördekler, tavus kuşu ve ötücü kuşlarda görülmekte birlikte, klinik semptomlar türler arasında bir miktar farklılık göstermektedir. MG’ye ilişkin en önemli etkinin CCRD olduğunu düşünülmektedir. Mycoplasma cinsine ait türler genellikle tek başına düşük mortalite ile seyrederken, klinik olarak neredeyse fark edilememekte veya birbirine benzeyen birçok hastalık sendromu ile karıştırılabilecek bulgularla kendini göstermektedir. Sekonder enfeksiyonların dahil olduğu durumlarda tedavisi neredeyse imkânsız, sürünün tamamının etkilenebileceği, yüksek mortalite ile karşımıza çıkmaktadır. Ancak, CCRD, biyogüvenlik ve koruyucu önlemler ile önlenebilir bir enfeksiyon kompleksidir. Belirtilmiş olduğu üzere, komplike bir enfeksiyon halinde olmadığında, enfekte yetişkin tavuklarda hiçbir dış belirti görülemeyebilir. Bununla birlikte, özellikle piliçlerde burun deliklerinde yapışkan, seröz eksudat; gözlerde köpüklü eksudat ve sinüslerde şişme izlenebilmektedir. Enfeksiyon, hava keselerine de yayılabilmektedir. Enfekte kanatlılarda, solunum ralleri ve hapşırma görülebilmektedir. Etkilenen hayvanlar genellikle hareketsizdir. Türkiye'de bu hastalığın iki şekli tanımlanmış olup “üst form”da hayvanların gözleri ve burun delikleri sulanır, infraorbitaller (gözün hemen altında) şişer ve eksudat kalın ve sert hale gelir, solunum ralleri mevcuttur. “Alt form” ile enfekte hindilerde hava kesesi iltihabı gelişir. Enfeksiyon tavuklarda olduğu gibi, komplike değilse, hayvanlar hiçbir klinik belirti göstermezler. Böylece, hayvanlar ölene ve tipik lezyonlar görülene kadar durum fark edilemeyebilir. Tavuk embriyolarında MG cüceleşmeye, hava kesesi enfeksiyonu ve ölümlere neden olabilir. MG, yumurta yoluyla, hayvandan hayvana veya kontamine ekipmanlar vasıtasıyla bulaşabilir.
Enfeksiyöz Koriza (Infectious Coryza / roup): Tavuklar, sülünler ve beç tavuğunda görülmektedir. Yüz çevresinde şişlik, burun deliklerinden ve gözlerden yoğun, yapışkan, kötü kokulu akıntı, nefes almada güçlük ve hırıltılar (anormal solunum sesi) yaygın görülen klinik belirtilerini oluşturmaktadır. Göz kapakları tahriş olmakta ve hatta birbirine yapışabilmektedir. Kuşlarda diyare ve gelişim geriliği görülebilmektedir. Morbidite %100’e ulaşabilirken, koriza kaynaklı mortalite %50’ye kadar çıkabilmekle birlikte, genellikle %20’nin altındadır. Bu nedenle en önemli odak noktası verim parametreleridir. Enfeksiyon yumurta üretimini azaltmakta ve diğer hastalıkların görülme sıklığını ve / veya şiddetini artırabilmektedir. Layerlarda, normal şartlarda %10’dan %40-50’ye kadar verim kaybına neden olabilmektedir. Bunların yanısıra broylerlerde diğer solunum sistemi enfeksiyonlarına benzer basit bulgular görülmektedir. Klinik hastalık süresi, patojenin virulansına ve mikoplazmozis gibi diğer enfeksiyonların varlığına bağlı olarak birkaç gün ile 2-3 ay arasında değişmektedir. Koriza öncelikle doğrudan hayvandan hayvana temas yoluyla bulaşmaktadır. Bu, sürüye katılan enfekte hayvanlardan kaynaklanabileceği gibi, hastalıktan kurtulan ve organizmanın taşıyıcısı olarak kalan hayvanlar aracılığıyla da olabilmektedir. Sürü içinde, inhalasyon aracılığı ve yem ve / veya suyun kontaminasyonu yaygın bulaşma şekilleridir. Laboratuvar analizi olmadan ayırıcı tanı çok zordur.
Escheriscia coli: Avian patojenik Escherichia coli (APEC), kanatlı endüstrisini etkileyen ekonomik açıdan en yıkıcı patojenlerden biridir. E. coli, kanatlı üretiminde her ortamda bulunan bir mikroorganizmadır. Tavukların ve hindilerin solunum yollarında oluşacak herhangi bir olumsuz etki, solunum yollarının E. coli tarafından potansiyel kolonizasyonu için uygun ortam yaratmaktadır. İlk olumsuz etki kaynağı enfeksiyöz bronşitis virüsü gibi viral bir etken, farklı bir bakteriyel etken veya yüksek amonyak seviyeleri gibi çevresel bir etken olabilir. Bu bağırsak dışı E. coli grubu, hava kesesi enfeksiyonu ve sellülitis dahil olmak üzere çeşitli klinik durumlara neden olur. Respiratuar kolibasilloz, patojenik Escherichia coli ile sekonder enfeksiyonun neden olduğu bir solunum hastalığıdır. APEC'in ekonomik etkisi esas olarak mortalite oranı, daha yavaş büyüme oranları ve karkas puanının düşüşünden kaynaklanmaktadır. Ticari broyler operasyonlarında, APEC enfeksiyonları, diğer solunum yolu hastalıklarına karşı aşılama ve stres koşullarının en aza indirilmesi yoluyla dolaylı olarak, ve zaten enfekte olmuş sürülerde enfeksiyonu bastırmak için doğrudan antimikrobiyal ajanların uygulanmasıyla kontrol edilebilmektedir.
Zorlu saha koşullarında NutriMOORE A.Ş. olarak
üst solunum yolları enfeksiyonlarının profilaksi ve tedavisinde destek için Vireksus ile yanınızdayız.
Referanslar:
Trevor J. Bagust () Poultry health and disease control in developing countries. Erişim: http://www.fao.org/3/al729e/al729e00.pdf Erişim tarihi: 31/08/21.
Glisson JR (1998) Bacterial Respiratory Diseases of Poultry. Poultry Science 77:1139–1142.
Ghunaim H (2014) Advances in vaccination against avian pathogenic Escherichia coli respiratory disease: Potentials and limitations. Veterinary Microbiology. Volume 172, Issues 1–2, Pages 13-22.
